Corona en kinderen

De eerste patiënt die besmet was met het coronavirus meldde zich begin december in het ziekenhuis in de stad Wuhan in China[1]. Binnen drie maanden is het aantal besmettingen wereldwijd opgelopen tot zeventigduizend en zijn ongeveer 5500 mensen aan het virus overleden. En het einde is nog lang niet in zicht. De maatregelen om het virus te bestrijden zijn ingrijpend. Landen sluiten hun deuren, bijeenkomsten worden verboden, scholen gaan dicht en sportactiviteiten zijn opgeschort. Mensen die zich niet lekker voelen moeten thuis blijven en als ze het virus hebben opgelopen, moeten ze twee weken in quarantaine. Kerkdiensten gaan niet door of worden op een andere manier vorm gegeven. De schappen van supermarkten raken leeg, omdat mensen massaal boodschappen, houdbare etenswaar, toiletpapier en medicijnen inslaan. Ziekenhuizen beginnen alarm te slaan omdat er binnenkort misschien niet voldoende plaats is voor alle patiënten. Dagelijks worden het nieuws en de gesprekken voornamelijk beheerst door het virus.

Dit alles heeft een behoorlijke impact op kinderen. Zelfs al benadrukken de experts voortdurend dat kinderen en tieners geen risicogroep zijn en dat het virus voor hen niet gevaarlijk is, toch kunnen ze bang worden. De veilige, vertrouwde omgeving die ze gewend waren, verandert opeens en om zich heen zien ze spanning en angst. Dit kan geloofsvragen geven: ‘Waarom gebeurt dit?’, ‘Waarom stopt God dit niet meteen?’ Je kunt niet simpelweg zeggen dat het ‘alleen maar een griepje’ is, daarvoor is alles wat er nu gebeurt veel te ingrijpend. Je kunt ook niet zeggen dat het niet ernstig is. Veel mensen behoren tot de risicogroep voor wie het virus wel degelijk gevaarlijk is. Belangrijk is dat kinderen eerlijke informatie krijgen die hen helpt om te duiden wat ze om zich heen zien en horen. Maar hoe doe je dat?

 

Uitleggen wat er aan de hand is

Angst neemt af als je goede informatie hebt, die je helpt begrijpen wat er aan de hand is. Kinderen krijgen van alles mee over het coronavirus, maar ze kunnen die informatie niet altijd goed plaatsen of begrijpen. ‘Geef me de vijf’ heeft twee filmpjes[2] gemaakt waarin op heel begrijpelijke wijze wordt uitgelegd wat het virus is en waarom er in Nederland bepaalde regels zijn gemaakt. Deze zijn heel geschikt om samen met je kind te kijken of om als voorbeeld te gebruiken om zelf in gesprek met je kind te gaan.

Kinderen horen soms moeilijke woorden voorbij komen, zoals pandemie, vaccin of spoedeisende hulp. Als ze zo’n woord horen, of als je vermoedt dat ze het al eens hebben gehoord, dan kun je aan hen vragen of ze weten wat dat woord betekent. Licht het daarna in makkelijke woorden verder toe als dat nodig is.

Het is belangrijk dat kinderen weten dat het virus voor hen niet gevaarlijk is. Ze kunnen er wel ziek van worden, maar ze gaan er niet dood aan. Voor oude mensen en mensen die van iets anders al heel erg ziek zijn, is het virus wél gevaarlijk. Omdat het een nieuwe griep is, hebben we er nog geen medicijn voor. Het duurt nog een tijdje voor dat medicijn er is. Daarom moeten we er nu met zijn allen voor zorgen dat zo min mogelijk mensen ziek worden. De regels die het RIVM ons geeft, zijn daarvoor gemaakt. Help je kind om die regels te kennen en toe te passen. Zo kunnen zij zelf een steentje bijdragen om te zorgen dat het virus zich zo min mogelijk verspreidt. Voor veel kinderen kan het helpen dat zij zoiets concreets zelf kunnen doen. Je kunt hen laten oefenen om de regels uit hun hoofd op te kunnen zeggen. Eventueel kun je als gezin samen afspreken dat jullie elkaar helpen om de regels toe te passen:

  • Check elke dag of je één van de symptomen hebt:
    • koorts
    • last van je luchtwegen
    • hoesten of niezen
    • keelpijn
  • Blijf thuis als dat zo is.
  • Heb je koorts en last van je luchtwegen, bel dan de huisarts.
  • Was vaak je handen
  • Hoest of nies in je elleboog
  • Gebruik papieren zakdoekjes
  • Raak elkaar niet aan

 

Een eerlijk verhaal

We leven in een tijd en een cultuur waarin we het liefste elke vorm van lijden en discomfort uit de weg ruimen. Het leven moet vooral leuk zijn en wijzelf graag gelukkig, gezond en succesvol. We proberen op alle mogelijke manieren pijn en moeiten te vermijden. Dat maakt dat we ook niet goed leren hoe we ermee om moeten gaan. En dat maakt ons kwetsbaar. Het coronavirus confronteert ons met een lijden waar we geen pasklare oplossing voor hebben. Het confronteert ons met onze beperkingen en kwetsbaarheid. En dat is een goede gelegenheid om onze kinderen te leren om daarmee om te gaan.

Hoe graag we ook zouden willen, we kunnen in dit leven nu eenmaal niet alle ellende en lijden uit de weg gaan. We leven in een gebroken wereld, waarin de gevolgen van de zondeval zichtbaar doorwerken. De Bijbel is er duidelijk over dat er veel ellende is in de wereld. En dat elk huis, elk gezin, weleens slagregens, waterstromen en winden te verduren krijgen[3]. Daarom is het belangrijk om op het fundament te bouwen van God de Vader en Jezus Christus, door te horen wat God zegt én dat te doen! God heeft niet gezegd dat Hij ervoor zou zorgen dat ons leven hier op aarde leuk en gemakkelijk zou zijn. Hij heeft wél beloofd dat Hij elke dag bij ons zou zijn en dat Hij ons zal leiden[4]. Zelfs als we door het water, door het vuur of door een donker dal moeten gaan[5]. Wat betekent het dat Hij dan bij ons is? God belooft dat Hij ervoor zorgt dat we op een dag veilig bij Hem thuis zullen komen. Dan is alle ellende en verdriet voorbij. En tot we bij Hem zijn, komen we weleens in moeilijke situaties terecht. Dan helpt Hij ons om sterk te zijn. Hij zorgt ervoor dat we niet in paniek raken. Hij zorgt ervoor dat we niet vergeten dat we onderweg zijn om voor altijd bij Hem te wonen. En daar komen we zeker aan. Dat belooft Hij. Dat geeft ons hoop, troost en kracht. Dit staat heel mooi verwoord in de Catechismus bij Zondag 1: ‘Wat is uw enige troost beide in leven en in sterven?’

 

De laatste dagen

God laat ons veel weten over wat er in de wereld zal gebeuren in de periode voordat Jezus terugkomt. In Mattheüs 24:6-7 staat: ‘U zult horen van ​oorlogen​ en geruchten van ​oorlogen; pas op, word niet verschrikt, want al die dingen moeten gebeuren, maar het is nog niet het einde. Want het ene volk zal tegen het andere volk opstaan, en het ene koninkrijk tegen het andere koninkrijk; en er zullen hongersnoden zijn en besmettelijke ziekten en aardbevingen in verscheidene plaatsen.’ Jezus vertelt dit om Zijn volgelingen goed voor te bereiden. Ook als ouders is het belangrijk om je kinderen voor te bereiden. Er zullen veel ellendige dingen gebeuren in de wereld. Hoe dichterbij de terugkomst van Jezus, hoe meer van deze dingen er zullen gebeuren. Ze helpen ons herinneren dat Hij echt terug gaat komen. Maar voordat het zover is, hebben we wel met deze moeilijke dingen te maken.

In dit gedeelte wordt ook gesproken over ‘geruchten’. Een gerucht heeft iets ongrijpbaars in zich. Is het waar of niet waar? Hoe groot is het? Welke impact zal het op mij en mijn gezin hebben? Geruchten veroorzaken een grote mate van onzekerheid en onrust. Je weet niet waar je aan toe bent. Dat maakt het extra moeilijk om ermee om te gaan. Zeker voor kinderen. Des te belangrijker is het dat wij als volwassenen niet bang worden en niet in paniek raken. God heeft belooft dat Hij bij ons zal zijn, elke dag. We hoeven niet verschrikt te zijn als  oorlog, ziekte, honger, geruchten ons pad kruisen. ‘God is ons een toevlucht en vesting, Hij is in hoge mate een hulp gebleken in benauwdheden. Daarom zullen wij niet bevreesd zijn, al veranderde de aarde van plaats en werden de bergen verzet naar het hart van de zeeën.’[6]

 

Omgaan met angst

Ook al staat er in de Bijbel dat we niet bang hoeven te zijn, we zijn het soms toch. Angst is op zichzelf een normale en nuttige reactie. Het zorgt ervoor dat je snel kunt reageren bij gevaar en het weerhoudt je ervan om in gevaarlijke situaties terecht te komen. Maar het is alleen nuttig om ons als het ware wakker te schudden, zodat we over kunnen gaan tot actie. Het kan je ook verlammen. Of zo bezig houden, dat je maar blijft piekeren, slecht slaapt en daardoor minder goed functioneert. Of je gaat steeds meer de situaties vermijden die de angst opwekken. We mogen kinderen van jongs af aan leren hoe ze met die angst om kunnen gaan. Hoe ze die kunnen overwinnen, zodat ze in vrijheid kunnen blijven functioneren.

Een basisprincipe bij het omgaan met angst is te beginnen met de vraag of de angst terecht is. Angst voor spinnen is in Nederland niet nodig, ze zijn ongevaarlijk. Angst voor een loslopende leeuw is daarentegen wel terecht. Als het gaat om het coronavirus betekent dit dat je niet bang hoeft te zijn als je niet tot een risicogroep behoort. En als je wel tot een risicogroep behoort, hoef je in principe ook niet bang te zijn als je je houdt aan de voorschriften van het RIVM.

Wij gaan onze kinderen voor in het omgaan met angst. Jonge kinderen kijken bij gevaar als eerste naar hun ouders of naar andere volwassenen. Blijven die rustig, dan worden zij ook rustig. Ze vertrouwen op onze inschatting van de situatie en op onze bescherming. Raken wij in paniek, dan raken kinderen dat ook. Ben je zelf heel bang voor oorlog, ziekte of de dood, dan is het logisch dat je kinderen die angst ook hebben. Houd jij je veel bezig met het coronavirus, dan zullen je kinderen dat ook doen. Ben je er zelf heel ontspannen in, dan geeft dat je kinderen meer rust.  Zoals kinderen naar ons kijken, zo mogen wij naar God kijken. We mogen op Hem vertrouwen. Hij heeft de situatie altijd onder controle. Zijn rust en kalmte maken ons ook rustiger. Let maar op: hoe meer tijd je per dag en per week met God doorbrengt, hoe rustiger je zelf van binnen wordt. ‘Wees dan niet bezorgd over de dag van morgen, want de dag van morgen zal voor zichzelf zorgen; elke dag heeft genoeg aan zijn eigen kwaad.’ [7]

 

Samen thuis zijn

Nu steeds meer activiteiten worden afgelast en je met milde klachten al thuis moet blijven, breng je als gezin misschien meer tijd met elkaar in en rond het huis door. In deze periode zijn zelfs de meeste kerkdiensten afgelast. Dit geeft je meer tijd met je kinderen! Een prachtige kans om eindelijk eens een gezinsmoment rondom het geloof te houden, samen als gezin een eigen variant op de kerkdienst thuis met elkaar te houden of die dingen te doen samen waar je anders te weinig aan toe komt.

We hebben een aantal ideeën voor je verzameld:

  • Op deze pagina van stichting Generatio vind je veel inspiratie en ideeën voor gezinsavonden.
  • Op deze pagina van Geloof in het Gezin vind je tips om over het geloof in gesprek te gaan met je kinderen.
  • Lees samen het gezinsdagboek ‘God beter leren kennen’
  • Verzin elke dag een vraag aan God en ga met elkaar als gezin op zoek naar het antwoord. Om de beurt mag elk gezinslid een vraag stellen.

 

[1] Wetenschappelijk blad The Lancet
[2] Filmpje 1, filmpje 2
[3] Mattheüs 7:24-27
[4] Mattheüs 28:20
[5] Jesaja 43:1-3, Psalm 23:4
[6] Psalm 46:3
[7] Mattheüs 7:35

 

N.B. Dit artikel is in december 2020 gepubliceerd in Metamorfose, vakblad van het Centrum voor Pastorale Counseling.